در این مقاله قرار است درباره انحصار وراثت درتغییر جنسیت توضیح دهیم. تعدادی از افراد هستند که هویت‌شان با جنسیتی که در زمان تولد به آنها اطلاق شده متفاوت است. ممکن است بعد از چند سال تصمیم بگیرند با عمل‌های جراحی مختلف و هورمون تراپی آن را تغییر دهند. موضوع یکی نبودن جنسیت ظاهری فرد با جنسیتی که در واقع دارد بعد از چند سال اتفاق نمی‌افتد و فرد از ابتدا این دو گانگی را دارد.

برای مثال زمانی که فردی به دنیا می‌آید به ایشان جنسیت دختر و پسر اطلاق می‌شود که عملا می‌تواند متفاوت باشد. در هر صورت فرد تصمیم می‌گیرد با عمل جراحی جنسیت خود را تغییر دهد پس در این حالت مدارک شناسایی فرد تغییر می‌کند و تمام امور اداری و حقوقی فرد هم با توجه به جنسیت تازه فرد دچار تغییر می‌شود. انحصار وراثت یکی از موضوعاتی است که بعد از تغییر جنسیت، شرایط آن متفاوت می‌شود. پیشنهاد ما به شما این است که قبل از هر گونه اقدام با یک وکیل انحصار وراثت و یا کارشناس حقوقی مشورت نمایید.

• تغییر جنسیت از نظر قانون

بهتر است همین ابتدای مقاله تعریف قانونی تغییر جنسیت را مرور کنیم تا بدانیم قوانینی که در ادامه عنوان می‌کنیم در چه صورت صدق می‌کنند.

منظور از تغییر جنسیت تبدیل یا اصلاح آلت تناسلی است. به صورتی که مرد به زن و زن به مرد تبدیل شود. اگر فردی با جنسیت خنثی یا دو جنسی به زن یا مرد تبدیل شود هم نوعی عمل تغییر جنسیت محسوب می‌شود.

 

• انحصار وراثت در تغییر جنسیت فرزند

فقهای شیعه ملاک ارث بردن در این موارد را جنسیت قبل از فوت متوفی می‌دانند. برای مثال اگر خانمی قبل از فوت مادرش تغییر جنسیت به آقا را انجام داده باشد، چون در زمان فوت پسر است، مانند پسر ارث می‌برد.

 

• ماده ۹۰۴ قانون مدنی ایران

اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می‌شود:

 

• ‌اگر فرزند منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او می‌رسد.
• ‌اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر یا تمام دختر ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می‌شود.
• ‌اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر پسر دو برابر دختر می‌برد.

فردی که قبل از فوت متوفی تغییر جنسیت داده باشد به میزان سهم الارثی که در قانون قید شده ارث می‌برد.

• انحصار وراثت در تغییر جنسیت والدین

گاهی ممکن است عمل تغییر جنسیت توسط والدین صورت بگیرد به این صورت که بعد از تولد فرزند خود، مادر به آقا یا پدر به خانم تغییر کند. آیا در این صورت والدین بعد از تغییر جنسیت و فوت فرزند خود ارث می‌برند؟

امام خمینی و سایر فقهای شیعه اصل انحصار وراثت در تغییر جنسیت را پذیرفته‌اند و با دلایل زیر آن را اثبات می‌کنند.

• با استناد به آیه ۷ سوره نسا والدین و اقوان نزدیک از فوت فرد، ارث می‌برند و تردیدی نیست که پدر یا مادر (حتی در صورت تغییر جنسیت) جز والدین متوفی محسوب می‌شوند.
• بعد از عمل تغییر جنسیت پدر یا مادر، نسبت میان والدین و فرزندان استمرار دارد و فرزند عرفا و شرعا ، فرزند آنها می‌باشد و به دلیل ثبوت نسب، ارث نیز ثابت است. به بیان دیگر نسب به منزله علت و ارث به منزله معلول است و تغییر جنسیت از موانع ارث محسوب نمی‌شود.
• با استناد به آیه ۷۵ سوره انفال که در آن به سزاوار بودن خویشاوندان نسبه به یکدیگر اشاره شده است، تردیدی نیست که مرد یا زن فعلی (که تغییر جنسیت داده) از اولی الارحام نسبه به فرزند متوفی می‌باشند.

با این دلایل به این نتیجه می‌رسیم که پدر یا مادر در صورت تغییر جنسیت ارث می‌برند و میزان ارث آنها بستگی به جنسیت‌شان در زمان انعقاد نطفه دارد.

 

• میزان سهم الارث والدین

در این صورت میزان سهم الارث پدر دو سوم از اموال فرزند و میزان سهم الارث مادر یک سوم اموال است. بر مبنای انحصار وراثت مرد فعلی پدر محسوب نمی‌شود چون فرزند از نطفه ایشان بوجود نیامده است. زن فعلی نیز مادر فرزند محسوب نمی‌شود چون فرزند از تخمک ایشان بوجود نیامده است. بنابراین جنسیت زمان انعقاد فرزند ملاک قرار می‌گیرد.

 

• والدین در صورت تغییر جنسیت ارث نمی‌برند!

در مقابل نظریه‌ای که در عنوان قبل ذکر کردیم نظریه‌ی دیگری وجود دارد که می‌گوید والدین در صورت تغییر جنسیت ارث نمی‌برند. بعد از مرگ فرزند پدر و مادر در صورتی ارث می‌برند که به عنوان پدر و مادر حضور داشته باشند در حالی که این عنوان‌ها تغییر کرده است. بر این اساس اگر پدر تغییر جنسیت دهد زن فعلی محسوب می‌شود و نه پدر، مادر اگر تغییر جنسیت دهد مرد فعلی محسوب می‌شود و نه مادر!

البته به این نظریه ایراد وارد است چرا که در صورت تغییر جنسیت اساس رابطه والدین و فرزند از بین نمی‌رود و از همه مهم‌تر تغییر جنسیت از موانع ارث محسوب نمی‌شود.

• موانع ارث

• با توجه به موضوع انحصار وراثت در تغییر جنسیت باید به موانع ارث هم رسیدگی کنیم. قانون شرایطی برای محرومیت از ارث شرح داده که به صورت زیر است:
• قتل: اگر وارث، متوفی را به قتل برساند از ارث محروم می‌شود.
• لعان: اگر مردی چهار بار قسم به زنای همسرش با شخص دیگر بخورد و زن انکار کند این دو نفر برای همیشه به هم حرام می‌شوند.
• کفر: فرد کافر از مسلمان ارث نمی‌برد.
• زنازاده: فردی که از حاصله رابطه بدون ازدواج بدنیا بیاید از ارث محروم است.